Επιλογή / παρουσίαση ποιητών και βιβλίων
Ελένη Χωρεάνθη: Γιάννης Παπαδάτος*
“Οχτώ σπουδές σε ένα σώμα”
Τον Γιάννη Σ. Παπαδάτο, τον Ποιητή Δάσκαλο, τον πανεπιστημιακό καθηγητή, τον γνώρισα από την ποίησή του, όταν ένα από εκείνα τα ανεπανάληπτα πρωινά του Σαββάτου που μετά τις δέκα, η “Ευθύνη”, το μικρό/στέκι/ βιβλιοπωλείο/ σαλόνι υποδοχής συγγραφέων και φίλων του βιβλίου, του αείμνηστου σημαντικού ποιητή Κώστα Τσιρόπουλου, γέμιζε λογοτέχνες, ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών, επιφανείς ανθρώπους της Επιστήμης. Από μια συνήθεια που έχω να ξεφυλλίζω τα βιβλία από το τέλος, πήρα το τελευταίο, τότε, τεύχος του περιοδικού “Ευθύνη” στα χέρια μου κι άρχισα να το ξεφυλλίζω, ρίχνοντας ματιές στα ποιήματα. Από διαίσθηση μάλλον, με σταμάτησαν οι πρώτοι στίχοι ενός ποιήματος οι οποίοι με εξέπληξαν. Επρόκειτο περί αριστουργηματικού ποιήματος, μιας θαυμάσιας ποιητικής σύνθεσης. Σταχυολογώ μερικά αποσπάσματα: *
“Εκδικούμαι τιμωρώντας την πλήξη μου[...]
Το σώμα σου λεξικό της αφής
Απ’ το Α ως το Ω
μετράω τις λέξεις επάνω του
διακρίνω πελώρια σύμβολα
εγκάθετες φράσεις μετέωρες όπως
-μη βιάζεσαι, θα λυθούν όλα εκεί
όταν στο πω να δω τι θα κάνεις-
λέξεις παλλόμενες, άναυδες
στην αλχημεία του χρόνου, όπως
-η άρνηση, το σημαίνον, η αναβολή
το εάν-,
Κι εγώ
πάντα σταματώ στις σελίδες του ΕΨΙΛΟΝ
στις λέξεις ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ κι ΕΛΕΓΕΙΑ ανάμεσα
να γράψω τη λέξη που λείπει: ΕΛΓΗΚΓΙΑ.
*
Αν και την αποκρυπτογράφησα τη λέξη, δεν θα την πω. Σέβομαι το μυστικό του ποιητή. *
Πρόκειται για μια ποιητική σύνθεση οκτώ ποιημάτων με τα οποία ολοκληρώνεται μια ερωτική ιστορία, ένα ερωτικό έπος που δονείται από εκρήξεις έρωτος και πάθους και θα μπορούσε να είναι το περιεχόμενο ενός υπέροχου ποιητικού βιβλίου, όπου παρακολουθεί κανείς πώς μέσα από την τελετουργία των λέξεων ψηλαφεί ο ποιητής το σώμα το ερωτικό, πώς περνάει από “πόρο σε πόρο” του σώματος η αφή και εισχωρεί ως λόγος ως συνομιλία με το άλλο σώμα και μεταφέρει τη δράση από ένα επίπεδο σε άλλο. Πώς τη λύπη για την απώλεια τη διαδέχεται η χαρά μιας νοητής άνοιξης και ο τόνος αλλάζει:“Στο εύθραυστο σώμα σου ψηλαφώντας
διέκρινα μια κατάφορτη άνοιξη
με μόνα σημάδια τα γιασεμιά.
Μου φεύγουν οι ώρες κι ή άνοιξη. […] Το σώμα σου δεν υπακούει στους στίχους και μένει […] Για την ώρα εδώ με σώζει το σώμα σου, ψάχνω ακόμα στους πόρους να βρω την ουσία μου. (...)
Κάποιες ώρες το σώμα σου φεύγει
το δικό μου αδειάζει, γίνεται πέλαγος άνυδρο
γίνεται η έλξη που της λείπει η βαρύτητα,
σε μια γη που μετοίκησε η θάλασσα.(...)
*
Ναι, θυμάται το Σώμα της.
Μια πελώρια λέξη
τονισμένη στη λήγουσα.
Την έλεγε σ’ όλες τις γλώσσες.
Μόνο σ’ αυτές χωρούσαν οι στίχοι του.
Ναι, θυμάται το Σώμα της
τα βράδια των σκληρών φωνηέντων
που έφευγε στην αρρυθμία του πόθου.
Θυμάται το Σώμα της
ακόμα και τώρα
που η γραμματική του έχει αλλάξει”.
*
Ξαναδιαβάζοντας εκείνο το σπουδαίο ποίημα, “Ωχτώ σπουδές σε ένα σώμα”, το πάρα πολύ προχωρημένο για την εποχή του, σκέφτομαι πώς ο παιδαγωγός, ο Δάσκαλος επικάλυψε τον ποιητή, έναν πολύ σπουδαίο, έναν σημαντικό σύγχρονο ποιητή. Τρία βασικά πράγματα: το Ωραίο, το Αθώο και το Αληθινό στελεχώνουν την ποίηση του Γιάννη Παπαδάτου από τα πιο απλά ίσαμε τα πιο απαιτητικά, πιο τολμηρά και επαναστατικά ποιήματά του, όπως παρουσιάζονται στην περίφημη, την έξοχη “Πολιτεία των γάτων ή γατών”, ένα βιβλίο όπου μόνιμοι κάτοικοι και πρωταγωνιστές στα καθημερινά δρώμενα είναι οι εκπρόσωποι του ευγενούς γένους των εξημερωμένων αιλουροειδών.
Η γάτα είναι από τα ελάχιστα όντα θηλυκού γένους και από τα τετράποδα που επέλεξαν να ακολουθήσουν τον άνθρωπο, είτε ζητώντας προστασία, είτε επειδή, ως κλασική τεμπέλα, χαδιάρα και παμπόνηρη προτιμούσε το λαμβάνειν από το δούναι.Ο Γιάννης Παπαδάτος ξεκινώντας ένα ιδιότυπο όσο και διασκεδαστικό ποιητικό παιγνίδι, αφού δημιούργησε τη μεγάλη, την ένδοξη, τη θαυμαστή Πολιτεία των Γάτων ή Γατών – θεμελιώνοντάς την στέρεα στο έδαφος, μπαίνει στα σπίτια σπουδαίων καλλιτεχνών και μοναχικών ανθρώπων και ανακαλύπτει θησαυρό από δαύτες και ξετρυπώνει πλήθος γατών και γάτων: μεγάλα ονόματα, αφοσιωμένα στα “αφεντικά” τους: *
Η γάτα και ο ποιητής
*
Κάθε ποιητής έχει μια γάτα
που ελίσσεται
στα διάκενα των στίχων του.
Στων δικών της ματιών τις εκλάμψεις
ψαύει αινίγματα
(της αρέσει να του βάζει αινίγματα)
που ερμηνεύουν την αφή των ονείρων
στην οσμή του κινδύνου.
Μα ο ποιητής το νόημά της ζηλεύει.
Ζηλεύει στην άχρονη σκέψη της
τις πόλεις της ουτοπίας του.
Στην ανάερη σιλουέτα της
την προσμονή του απρόσμενου,
του ανέφικτου την εμμονή,
την πλησμονή της ματαιότητας.
*
Κάθε ποιητής έχει μια γάτα.
Κάθε γάτα έχει έναν ποιητή.
*
Χρησιμοποιεί τη Γάτα, γένους θηλυκού, καθόλου τυχαία. Ένα ζώο μικρόσωμο, ευφυέστατο, που επέλεξε εκείνη να ζει κοντά στον άνθρωπο, να είναι οικόσιτη. Και πάνω και πέρα από όλα, ελίσσεται και μπαινοβγαίνει όπως της γουστάρει στο σπίτι. Και κάποτε, όταν βαρεθεί, ξεπορτίζει. Κάνει την ελεύθερη ζωή της στους πολυσύχναστους ή τους έρημους δρόμους, κι όταν κουραστεί ή βαρεθεί την αλήτικη ζωή, ξαναγυρίζει και χώνεται στο σπίτι, αδιαφορώντας για όλους και για όλα. Γιατί η Γάτα είναι ο εαυτός και το χουζούρι της. Πέρα για πέρα εγωιστικό, όσο και φίλαυτο, όσο και πανέξυπνο και αξιαγάπητο πλάσμα. Ενσαρκώνει όλους τους τύπους ανθρώπων. Από τον τεμπέλη ίσαμε τον πιο πανούργο άνθρωπο. Έτσι μέσα από τις σελίδες του βιβλίου και ανάμεσα, στα “διάκενα των στίχων” των ποιημάτων και σύντομων πεζών κειμένων είτε παρελαύνουν είτε ελίσσονται ανάμεσα σε δεκάδες ονόματα διάσημων ανθρώπων, δημιουργών, καλλιτεχνών, ποιητών, ζωγράφων, ανδρών και γυναικών που το πέρασμά τους από τη ζωή, το αποτύπωμά τους, το στίγμα, η αφή τους, έμεινε πάνω στα πράγματα για την όποια αιωνιότητα τους χαρίστηκε η ζωή.Αν και στην αρχή Η Πολιτεία των Γάτων ή Γατών του Γιάννη Σ. Παπαδάτου ξαφνιάζει, δίνοντας την εντύπωση ενός παιγνιδιού, διαπιστώνεις, ωστόσο, σύντομα ότι πρόκειται για φιλοσοφημένο και σοβαρό έργο. *
Αναρωτήθηκα γιατί ο ποιητής στο πρόσφατο ποιητικό βιβλίο του για παιδιά, χρησιμοποίησε τον τίτλο “φεγγάρια”, παιδιά. Ο καλός ποιητής αγκαλιάζει όλο τον κόσμο, όλα τα πλάσματα και κυρίως τα “φεγγάρια παιδιά’” με απέραντη αγάπη και καλοσύνη. Έχει μια ανοιχτή γεμάτη αγάπη αγκαλιά που χωράει και “κρατάει τη γη” με όλα τα πλάσματα, όπου χτίζεται ένας καινούριος κόσμος κι όλες οι γλώσσες μαζί μιλούν μόνο μια λέξη:
*
Ειρήνη
Την ταξιδεύουν στα λιμάνια του πλανήτη μας
πουλιά σ’ ένα πανό με ωδές χαράς
στα χρώματα της ίριδας
κι είναι άνοιξη για πάντα
*
Ο ποιητής είναι παρών σε κάθε σελίδα της συλλογής, επιμένοντας στις ομορφιές που περιέχει ένα βιβλίο, στο όνειρο, αλλά και στο νόημα της ζωής, στην ουσία του περιεχομένου. Ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με ήρωες γνώριμους κλασικών βιβλίων, μαθαίνει τι είναι ποίηση, πώς γράφεται ποίηση. Στα “ελευθερόστιχα” ποιήματα κινείται πιο άνετα μεταξύ ονείρου / παραμυθιού και απτής πραγματικότητας, του περιβάλλοντος, του κόσμου που μας περιέχει και μας φιλοξενεί. Και ότι: *
Το βιβλίο είναι θάλασσα
που δίνει και παίρνει αγάπη
σαν γαλανός ουρανός
με σελίδες φεγγάρια και ήρωες ήλιους.
Διαμάντια τα άστρα του,
οι λέξεις πετράδια ιστορίας στα βάθη του,
γαλέρες τα σύννεφα χώρες
που με χίλιες μορφές ταξιδεύουν
σε γαλαξίες απέραντους.
*
Είθε να ήταν οι δάσκαλοι Ποιητές και οι ποιητές Δάσκαλοι. Θα προσβέπαμε σε έναν καλύτερο κόσμο. 
*
Παλαιό Φάληρο, 8 Ιανουαρίου 2025
*
*Λόγω ονομαστικής Εορτής: “ΔώροΒιβλία του Γιάννη Σ. Παπαδάτο
Γιάννης Σ. Παπαδάτος
Το
να διαβάζεις ξανά τα λόγια της Ποιήτριας ΕΛΕΝΗΣ ΧΩΡΕΑΝΘΗ, μιας εκ των
σημαντικότερων φωνών της ελληνικής ποίησης, είναι ως να σου έρχονται για
πρώτη φορά, επειδή έρχονται από την πηγή των γενέθλιων λέξεών της.
Ευχαριστώ, Ελένη μου! Εύχομαι Χρόνια Πο…
Δείτε περισσότερα
- Απάντηση
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου