λένη Χωρεάνθη
Επιλογή/ παρουσίαση: Εκδήλωσης Παρουσίασης βιβλίου
Γιάννης Σ. Παπαδάτος:
"Φεγγάρια παιδιά*
Ο Γιάννης Παπαδάτος και τα “φεγγάρια παιδιά” του μας καλούν να πάμε μια βόλτα με ολόγιομο φεγγάρι ετούτη την όμορφη βραδιά με βάρκα ένα βιβλίο σε μια θάλασσα που μας περιμένουν πολλές εκπλήξεις, γιατί:
*Το βιβλίο είναι θάλασσα
που δίνει και παίρνει αγάπη
σαν γαλανός ουρανός
με σελίδες φεγγάρια και ήρωες ήλιους...*
*
Τον αγαπητό μου συνάδελφο Γιάννη Παπαδάτο, τον Ποιητή Δάσκαλο, τον γνώρισα από την ποίησή του. Πρώτα ήρθα σ’ επαφή με την ποίησή του κι ύστερα με τον ίδιο.
Ήταν ένα από εκείνα τα ανεπανάληπτα πρωινά του Σαββάτου που μετά τις δέκα, η “Ευθύνη”,το μικρό/στέκι/ βιβλιοπωλείο/σαλόνι υποδοχής συγγραφέων και φίλων του βιβλίου, του αείμνηστου σημαντικού ποιητή Κώστα Τσιρόπουλου, γέμιζε λογοτέχνες και φίλους των Γραμμάτων και των Τεχνών.
Από μια συνήθεια που έχω να ανοίγω τα βιβλία από το τέλος, πήρα το τελευταίο, τότε, τεύχος του περιοδικού “Ευθύνη” στα χέρια μου κι άρχισα να το ξεφυλλίζω, ρίχνοντας ματιές στα ποιήματα. Από διαίσθηση μάλλον, με σταμάτησαν οι πρώτοι στίχοι ενός ποιήματος οι οποίοι με εξέπληξαν και το διάβασα όλο. Λεγόταν “Ωχτώ σπουδές σε ένα σώμα” και θα σας διαβάσω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα!
*
"...Το σώμα σου λεξικό της αφής
Απ’ το Α ως το Ω
μετράω τις λέξεις επάνω του
διακρίνω πελώρια σύμβολα
εγκάθετες φράσεις μετέωρες, όπως
-μη βιάζεσαι, θα λυθούν όλα εκεί
όταν στο πω να δω τι θα κάνεις-
λέξεις παλλόμενες, άναυδες
στην αλχημεία του χρόνου, όπως
-η άρνηση, το σημαίνον, η αναβολή
το εάν-,
Κι εγώ
πάντα σταματώ στις σελίδες του ΕΨΙΛΟΝ
στις λέξεις ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ κι ΕΛΕΓΕΙΑ ανάμεσα
να γράψω τη λέξη που λείπει: ΕΛΓΗΚΓΙΑ..."
*
Αν και την αποκρυπτογράφησα τη λέξη, (ως μανιώδης σταυρολεξού), δεν θα την πω. Σέβομαι το μυστικό του ποιητή.
Το βρήκα υπέροχο. Το όνομα ήταν γνωστό. Δεν ήμασταν φίλοι με τον κύριο καθηγητή, δάσκαλο τότε, Γιάννη Παπαδάτο, αλλά γνωστοί. Τον ήξερα ως δάσκαλο που το όνομά του περί τα εκπαιδευτικά ζητήματα ακουγόταν. Ξαφνιάστηκα και ρώτησα τον Κώστα Τσιρόπουλο να πληροφορηθώ.
Από τότε τρέχει ο καιρός, οι άνθρωποι αλλάζουν, εξελίσσονται, αλλάζουν ρόλους και οι ποιητές συνεχίζουν τον αδυσώπητο αγώνα με τις λέξεις. Γιατί, αν τον πάρεις στα σοβαρά, ο αγώνας με τις λέξεις είναι ο πιο δύσκολος. Ωστόσο, ώσπου να φτάσει στα “Φεγγάρια παιδιά” του ο Γιάννης Παπαδάτος, έκανε πολλές διαδρομές, αγώνες και αναμετρήσεις με τον ποιητικό λόγο. Έχει κάνει μια σημαντική πορεία στο χώρο της ποίησης, επιμένοντας πάντα στο ουσιώδες, στο καίριο και απλό – ο κόσμος είναι απλός, όπως και το Ωραίο, εμείς τα κάνουμε δύσκολα – είναι αθώος, είναι αληθινός, όπως τα παιδιά.
Ξαναδιαβάζοντας εκείνο το σπουδαίο ποίημα, “Ωχτώ σπουδές σε ένα σώμα”, το πάρα πολύ προχωρημένο για την εποχή του, σκέφτομαι πώς ο παιδαγωγός, ο Δάσκαλος επικάλυψε τον ποιητή, έναν πολύ σπουδαίο, έναν σημαντικό σύγχρονο ποιητή.
Τρία βασικά πράγματα: το Ωραίο, το Αθώο και το Αληθινό στελεχώνουν την ποίηση του Γιάννη Παπαδάτου από τα πιο απλά ίσαμε τα πιο απαιτητικά, πιο τολμηρά και επαναστατικά ποιήματά του, όπως παρουσιάζονται στην περίφημη, την έξοχη “Πολιτεία των γάτων ή γατών”, η οποία με οδήγησε στην ποίηση των απλών πραγμάτων, στη συλλογή ποιημάτων του “Φεγγάρια παιδιά”, όπερ, μεθερμηνευόμενον, σημαίνει “δυνάμει φωτεινά πλάσματα”.
Αναρωτήθηκα πολλές φορές πριν αρχίσω να μελετώ τα ποιήματα της συλλογής, γιατί ο ποιητής χρησιμοποίησε αυτόν τον τίτλο. Γιατί “φεγγάρια”, παιδιά, προς τι αυτός ο επιθετικός προσδιορισμός. Την απάντηση μου την έδωσαν τα ίδια τα ποιήματα. Το εισαγωγικό ποίημα “Τι κρύβεται σε αυτό το βιβλίο”, είναι τρόπον τινά, ένα εγχειρίδιο, ένα εργαλείο μέσω του οποίου ο ποιητής φέρνει με επαγωγικό τρόπο το μαθητή σε επαφή και γνωριμία με τα στοιχεία του βιβλίου, με τα ποιήματα και τις εικόνες, τις σελίδες, με ό, τι υπάρχει στη συλλογή
Ας ταξιδέψουμε κι εμείς τώρα στον όμορφο ποιητικό αυτόν κόσμο του Γιάννη Παπαδάτου με σηματωρό τον φτερωτό Πήγασο.
“Στη χαίτη του Πήγασου” ο Δάσκαλος / ποιητής, μέσα από τα εύρυθμα, στιχουργικά και νοηματικά άψογα ποιήματα, φέρνει το παιδί κοντά στο αντικείμενο γνώσης και κατανόησης του κόσμου που πρόκειται να γνωρίσει. Ποιήματα μυητικά στο μυστήριο προσέγγισης, λειτουργίας και κατανόησης του κόσμου, αρχίζοντας από τα απλά, ορατά, όπως είναι το βιβλίο και τα στοιχεία του περιεχομένου και παρατηρώντας/ μελετώντας τα από κάποια απόσταση. Κι αυτό επιτυγχάνεται θεωρώντας από περιωπής, πετώντας με τα φτερά του Πήγασου για μια σφαιρική εικόνα, για απόκτηση ολοκληρωμένης αντίληψης του συγκεκριμένου αντικειμένου: οι σελίδες , τα περιθώρια, οι “κινούμενες” εικόνες των στίχων, ο παραμυθάς, η πηγή δημιουργίας του ποιητικού γεγονότος, η Χιονάτη, τα πρόσωπα, οι ήρωες των παραδοσιακών παραμυθιών, τιμώντας τις εποχές που στην Ελλάδα η ζωή των ανθρώπων ήταν αγροτική, των χωραφιών, της υπαίθρου και ήρωες παραμυθιών ήταν συχνά τα ζώα, ο σκύλος, ο ποντικός, τα πουλιά πετούμενα και τα επίγεια, τα έντομα, ο τζίτζικας και το μυρμήγκι, και φυτά, όλα σύμβολα ανθρώπινων χαρακτήρων, συνηθειών, αλλά και στοιχεία της φύσης, ο ήλιος , το φεγγάρι, τ’ αστέρια, ο βοριάς, το νερό, η βροχή…
Ο καλός ποιητής /δάσκαλος ή ο Δάσκαλος ποιητής αγκαλιάζει όλο τον κόσμο, όλα τα πλάσματα και κυρίως τα “φεγγάρια παιδιά’” με απέραντη αγάπη και καλοσύνη. Έχει μια ανοιχτή γεμάτη αγάπη αγκαλιά που χωράει και “κρατάει τη γη” με όλα τα πλάσματα, όπου χτίζεται ένας καινούριος κόσμος κι όλες οι γλώσσες μαζί μιλούν μόνο μια λέξη:
"...Ειρήνη
Την ταξιδεύουν στα λιμάνια του πλανήτη μας
πουλιά σ’ ένα πανό με ωδές χαράς
στα χρώματα της ίριδας
κι είναι άνοιξη για πάντα..."
*
Ο ποιητής είναι παρών σε κάθε σελίδα της συλλογής, επιμένοντας στις ομορφιές που περιέχει ένα βιβλίο, στο όνειρο, αλλά και στο νόημα της ζωής, στην ουσία του περιεχομένου. Ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με ήρωες γνώριμους κλασικών βιβλίων, μαθαίνει τι είναι ποίηση, πώς γράφεται ποίηση. Στα “ελευθερόστιχα” ποιήματα κινείται πιο άνετα μεταξύ ονείρου / παραμυθιού και απτής πραγματικότητας, του περιβάλλοντος, του κόσμου που μας περιέχει και μας φιλοξενεί. Και ότι:
*
"...Το βιβλίο είναι θάλασσα
που δίνει και παίρνει αγάπη
σαν γαλανός ουρανός
με σελίδες φεγγάρια και ήρωες ήλιους.
Διαμάντια τα άστρα του,
οι λέξεις πετράδια ιστορίας στα βάθη του,
γαλέρες τα σύννεφα χώρες
που με χίλιες μορφές ταξιδεύουν
σε γαλαξίες απέραντους..."
*
Είθε να ήταν οι δάσκαλοι Ποιητές και οι ποιητές Δάσκαλοι. Θα προσβέπαμε σε έναν καλύτερο κόσμο.
*
Παλαιό Φάληρο, 22 Μαΐου 2024
*
* Σημείωση: Πρόκειται για το κείμενο συμμετοχής μου με ομιλία στην "Εκδήλωση παρουσίασης της συλλογής ποιημάτων για παιδιά με τίτλο 'Φεγγάρια παιδιά' του Γιάννη Σ. Παπαδάτου", η οποία έγινε στις 24. 5. 2024 στο πατάρι του Βιβλιοπωλείου "Πατάκη", Ακαδημίας 65, στην Αθήνα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου