Επιλογή και παρουσίαση βιβλίου
Ελένη Χωρεάνθη
Ας μιλήσουμε για μουσική
με τη Χανιώτισσα λογία / ποιήτρια / διηγηματογράφο /κριτικό Τώνια Κατζουρού
Εξ αφορμής του βιβλίου του Γιώργου Καλούτση
//“Τα τραγούδια που δούλεψα / μια χορωδιακή αυτοβιογραφία”//
*
Ελένη Χωρεάνθη: Κυρία Τώνια Κατζουρού, από όσα έχω διαβάσει για σας, έχετε απόλυτη σχέση με τη μουσική και τα μουσικά δρώμενα του τόπου σας, ιδιαίτερα της πόλης των Χανίων και είστε συνεργάτις του κυρίου Γιώργου Καλούτση, συγγραφέα του βιβλίου “Τα τραγούδια που δούλεψα/ μια χορωδιακή αυτοβιογραφία”, το οποίο εκδόθηκε προσφάτως. Είστε ο πιο κατάλληλος άνθρωπος να μας μιλήσετε για τον συγγραφέα, για μουσική και για το ιδιαίτερο βιβλίου του.
Τώνια Κατζουρού: Η αλήθεια είναι πως νιώθω μεγάλη τιμή να είμαι οικογενειακή φίλη και συνεργάτις του σημαντικού αυτού ανθρώπου.
Όταν πρωτοήρθε στα Χανιά, υπήρχε μόνο μια ολιγομελής χορωδία που μόλις είχε μετατραπεί σε μικτή, από ανδρική. Οι μουσικοί ήταν ελάχιστοι στην πόλη μας και όσοι διψούσαν για μια εξέλιξη στην τέχνη αυτή, έβρισκαν μεγάλες δυσκολίες. Υπήρχε κι αυτή η παλιά αντίληψη πως όποιες γυναίκες ασχολούνταν με τη μουσική ήταν παρακατιανές. Αντίθετα φυσικά, με την ακόμα παλαιότερη αντίληψη ότι οι κοπέλες έπρεπε να ξέρουν Γαλλικά και πιάνο. Αυτό ανήκε στα περασμένα μεγαλεία. Όσο για τους άνδρες, οι μουσικοί θεωρούνταν ό, τι και οι ποιητές, ότι δηλαδή θα πεινάνε όλη τους τη ζωή. Σε αυτή τη χρονική διασταύρωση απόψεων, εμφανίστηκε στα Χανιά ο Γιώργος Καλούτσης. Από μεγαλοαστική οικογένεια καλλιτεχνών, η μητέρα του Φλωρεντίνη, με ζωγραφικές σπουδές στο Λονδίνο, σπουδαία επιχειρηματίας, αδελφή του θεατρικού συγγραφέα/ συνθέτη / διευθυντή της ορχήστρας του Εθνικού Θεάτρου Αθηνών Μανώλη Σκουλούδη, κι ο ίδιος με λαμπρές σπουδές στο Λονδίνο και με τίτλο καθηγητή στο New college choir school της Οξφόρδης, πήρε δικαιωματικά τη θέση διευθυντή του τοπικού Ωδείου, μιας και το είχε ιδρύσει ο θείος του, που ανέφερα πιο πάνω. Κατάφερε σε λίγο διάστημα να αλλάξει μια για πάντα τον τρόπο που αντιμετώπιζαν στα Χανιά τους μουσικούς. Δύσκολα βέβαια στην αρχή, να τα λέμε κι αυτά, αλλά αποτελεσματικά, χάρις και στον εξαιρετικό χαρακτήρα του που κάνει όλους τους μαθητές του να τον λατρεύουν εφ’ όρου ζωής και τους γονείς να τον εμπιστεύονται με ενθουσιασμό.
Ε. Χ.: Μιλήστε μας, πολύ σύντομα για τη μουσική.
Τ. Κ. Η μουσική ήταν μέσα μου από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Ο ρυθμός, η σωστή απόδοση της κάθε μελωδίας και η απομνημόνευση των μουσικών κομματιών, με ωθούσαν πάντα προς αυτήν την τέχνη. Οι συζητήσεις όμως, με τον Γιώργο Καλούτση και η συμμετοχή μου σε κάποια χορωδιακά έργα του, μου έδειξαν χιλιάδες άλλα πράγματα που περιέχονται σε ένα καλό μουσικό κομμάτι και γενικά στην κάθε μουσική. Έμαθα να ακούω και τα δύσκολα, να ανακαλύπτω λεπτές ισορροπίες στις αρμονίες και πολλά συναισθήματα στο παίξιμο του κάθε μεγάλου εκτελεστή. Του χρωστώ κι εγώ πολλά, κι ας μην ήμουν ποτέ μαθήτριά του.(Είχα άλλον δάσκαλο). Όσο βρίσκεται κανείς κοντά του, όλο και κάτι μαθαίνει και κυρίως μαθαίνει να κρίνει αυτό που ακούει.
Ε. Χ. Και τώρα πέστε μας “Πώς γεννήθηκε αυτό το ιδιαίτερο βιβλίο.
Τ. Κ. Θα σας παραθέσω την εισαγωγική ομιλία μου κατά την παρουσίαση του βιβλίου αυτού. Μια παρουσίαση που εξελίχθηκε σε μεγάλο καλλιτεχνικό γεγονός και τιμητική βραδιά από σπουδαίους παλιούς μαθητές και τωρινούς συνεργάτες του, που μίλησαν επίσης για τον θαυμάσιο αυτό δάσκαλο! Και όλα έγιναν υπό την αιγίδα του Δήμου Χανίων.
“Πώς γεννήθηκε το βιβλίο*”
Εν αρχή ήν το χάος!
Και χάος ήταν οι παρτιτούρες με τις διασκευές έργων, από τις διάφορες συναυλίες
που είχε δώσει ο Γιώργος Καλούτσης από το 1967 μέχρι το 2022.
Με τον Καλούτση, είμαστε γείτονες και με την οικογένειά του είμαστε φίλοι από τότε που γεννήθηκα.
Με κάλεσε λοιπόν ένα απόγευμα, πριν 2 χρόνια, “να συζητήσουμε κάτι”
όπως είπε από το τηλέφωνο, φαντάστηκα ότι ετοίμαζε κάποια συναυλία και θα με
καλούσε να την παρακολουθήσω. Όμως τον βρήκα αγχωμένο και έξω από τη
συνηθισμένη του ευχάριστη διάθεση. Αρχισε να μου λέει διάφορα, για τον χρόνο
που περνά γρήγορα, για εκκρεμότητες και άλλα παρόμοια και κατέληξε στο εξής:
“Ως εκ τούτου, αποφάσισα να φτιάξω ένα βιβλίο!”
Η φράση του αυτή, με ενθουσίασε, γιατί η ζωή του είναι πάντα πολύ ενδιαφέρουσα και αμέσως προσφέρθηκα να τον βοηθήσω σε ό,τι θα μου ζητούσε.
Αυτό που ήθελε από εμένα ήταν να τον βοηθήσω να δημιουργήσει ένα μιούζικαλ που θα ανέβαινε από την εφηβική χορωδία του Δήμου, αλλά κυρίως ήθελε να μπορεί να είναι επικεντρωμένος στο βιβλίο της ζωής του! Ετσι αρχίσαμε μια παράξενη συνεργασία δημιουργώντας ένα έργο, ενώ συγχρόνως μου παρουσίαζε την εξέλιξη της εργασίας του πάνω στο θέμα του βιβλίου του.
Δεν ήταν εύκολη δουλειά! Και οι δυσκολίες ήταν στην επιλογή των κομματιών
που θα έμπαιναν και στις διορθώσεις!
Με τη λέξη χάος που ανέφερα στην αρχή, δεν επρόκειτο για ακαταστασία, αλλά για το πλήθος των εργασιών του. Οι χορωδίες που είχε διευθύνει ήταν πολλές και οι συναυλίες ακόμα περισσότερες και γι αυτές ήθελε ένα ρεπερτόριο που δεν υπήρχε κι έπρεπε να το δημιουργήσει!
Συγκεκριμένα, οι χορωδίες ήταν:
Η νεανική του Ωδείου Χανίων
Η μικτή ομίλου αντισφαιρίσεως Χανίων
Η μικτή του ωδείου Μπουχαλάκη
Η παιδική και νεανική του δήμου Ηρακλείου και
Η παιδική του δήμου Χερσονήσου, όπου σε αυτές τις δύο, είχε συνεργαστεί ως
πιανίστας υπό την διεύθυνση της κυρίας Κατερίνας Τσαγκαράκη.
Του Ωδείου Αγίου Νικολάου Λασιθίου
Η Καντιλένα Χανίων
Ο Θαλήτας Ηρακλείου
Η παιδική του Δήμου Χανίων
Υπήρχαν ακόμα:
4 Σεμινάρια χορωδιών από όλη την Κρήτη, στην Κίσσαμο υπό την αιγίδα του
επισκόπου Ειρηναίου. Ήταν ένα πέλαγος η όλη διαδικασία! Όμως, έβλεπα ότι αυτό
το άγχος του ήταν πολύ δημιουργικό και σιγά-σιγά υποχωρούσε και έδινε τη θέση
του σε χαμόγελα ικανοποίησης ότι τα καταφέρνει πολύ καλά!
Το πώς ακριβώς εκδόθηκε αυτό το βιβλίο, έχει πολύ ενδιαφέρον. Στην Αγγλία όπου
ζούσε και δίδασκε, έβρισκε έτοιμες παρτιτούρες για ό,τι ήθελε. Στα Χανιά, το 1966
που ήρθε, δεν υπήρχε τίποτα έτοιμο. Έπρεπε να μεταφράσει στα Ελληνικά, τα λόγια
από τις ξένες παρτιτούρες και να τα προσαρμόσει σε πολυφωνικές χορωδίες,
ανάλογα με τα άτομα που είχε κάθε φορά! Τα αντίγραφα για να βγουν έπρεπε να
μεταγραφούν με το χέρι σε ειδικούς χειροκίνητους πολύγραφους της εποχής
εκείνης, μια διαδικασία πολύ επίπονη και αργή αλλά δεν υπήρχε άλλος τρόπος.
Το ΄85 που πήγε στο Ηράκλειο να εργαστεί, βρήκε προηγμένη τεχνολογία κι έτσι
άρχισε να μεταφέρει σε ηλεκτρονική μορφή, πιο πολλά έργα διασκευών.
Στο Ηράκλειο, τότε, είχε στη χορωδία δύο πολύ καλούς μαθητές, τον Σπύρο Λυμπέρη και τον Απόστολο Πετράκη. Ο πρώτος έγινε προγραμματιστής ηλεκτρονικός και ο δεύτερος αρχιτέκτονας. Και οι δύο έφυγαν για το Κέμπριτζ όπου έμειναν εργαζόμενοι, προς μεγάλη απογοήτευση του δασκάλου τους.
Αναφέρω αυτούς τους δύο ονομαστικά, διότι είναι οι βασικοί προωθητές της ιδέας δημιουργίας του βιβλίου αυτού και τους το αφιερώνει και στην αρχή ! Αρχικά, ο Λυμπέρης, ανέλαβε να φτιάχνει σε ψηφιακή μορφή όλες τις παλιές εργασίες του Καλούτση, μια που ήξερε μουσική και μπορούσε να δει αν οι μεταγραφές ήταν σωστές, του τις έστελνε και όλα γίνονταν πολύ εύκολα για τον μαέστρο. Συγχρόνως όμως, τις κρατούσε σε αρχείο. Έτσι, όταν ο Γιώργος Καλούτσης αποφάσισε να εκδώσει, τις βρήκε έτοιμες εκεί που δεν το περίμενε. Ο άλλος μαθητής του, ο Πετράκης, ως αρχιτέκτων, ανέλαβε το εξώφυλλο και την γενική επιμέλεια του βιβλίου, τις φωτογραφίες κλπ!
Ύστερα, ήρθαν τα πρακτικά προβλήματα. Ποιός θα το εκδώσει. Πώς να ψάχνουμε για εκδοτικό οίκο, εν μέσω χειμώνα, περιορισμών λόγω κορονοϊού και πολλών προβλημάτων που προέκυπταν από την ιδιομορφία αυτού του βιβλίου, που αποτελείται από παρτιτούρες κυρίως. Η διαδικασία ήταν ψυχοφθόρα, δεν βρίσκαμε άκρη πολλές φορές και τον έβλεπα που απογοητευόταν, παρ΄ όλο τον αρχικό ενθουσιασμό του. Ήταν όλη του η καριέρα μέσα σε αυτά τα χαρτιά. Όλη η τέχνη του, που τον είχε κάνει τόσο αγαπητό στα Χανιά μας, στο Ηράκλειο και όχι μόνο. Ήταν εκεί μέσα οι εκατοντάδες μαθητές του που, ακόμα και τώρα, όπου τον δουν, τρέχουν κατα πάνω του, τον αγκαλιάζουν με ενθουσιασμό και του θυμίζουν αυτά που τους δένουν! Και ήταν τόσο όμορφα, για να χαθούν όλα αυτά.
Κάποια στιγμή, σταμάτησε η επικοινωνία μας για κάμποσο καιρό. Και όταν με ξαναπήρε τηλέφωνο, ήταν χαρούμενος σαν μικρό παιδί που του χάρισαν αυτό το παιχνίδι που ήθελε!
-Βρήκα άκρη! Μου ανήγγειλε Το βιβλίο μου θα εκδοθεί σύντομα.
Και πράγματι, το χάος της πρώτης μέρας εκείνης, ξαφνικά μεταμορφώθηκε σε ένα μικρό σύμπαν αρμονίας, γεμάτο ήχους που δημιουργούσαν χρώματα, γεμάτο παιδικές και νεανικές φωνές που τα είχαν τραγουδήσει όλα αυτά τα χρόνια! Ένιωσα πως ήταν ένας πραγματικός δημιουργός.
Τελικά, είχε μεσολαβήσει η κυρία Αριστέα Ξανθουδάκη, από το ίδρυμα Ελευθέριος Βενιζέλος, ώστε να επιτευχθεί συμφωνία με τον εκδοτικό οίκο ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ, στο Ηράκλειο.
Τα περιεχόμενα του βιβλίου είναι: Μεταφράσεις, συνοδείες σε πιάνο και διασκευές για πολυφωνικά σύνολα ή για σόλι.
Εκτός από τα περιεχόμενα σε αυτό το βιβλίο, υπάρχουν ακόμα πολλά έργα του, σε χειρόγραφα, που μπαίνουν σιγά σιγά σε ηλεκτρονικό αρχείο το οποίο θα διατίθεται δωρεάν από τον ίδιο και έχει βάλει το τηλέφωνό του και το μέιλ του, στη 2η σελίδα.
Και έφτασε λοιπόν, κάποτε, η στιγμή που ήρθαν τα βιβλία τυπωμένα. Όταν τα είδα, πραγματικά πήρα μια βαθειά ανάσα για την ευτυχία που έβλεπα στο πρόσωπο αυτού του υπέροχου δάσκαλου, όχι μόνο μουσικής αλλά και ευγένειας και ενσυναίσθησης.
Κράτησα στα χέρια μου αυτόν τον μικρό θησαυρό και ευχαρίστησα τον Θεό που μας χάρισε τον χρόνο και τον τρόπο να έχουμε παρακολουθήσει από κοντά τη μουσική πορεία ενός τόσο προικισμένου ανθρώπου. Οι επόμενες γενιές μουσικών, θα συζητούν στο εξής για τις εξαιρετικές εργασίες του Γιώργου Καλούτση πάνω στο χορωδιακό τραγούδι. Τους έχει έτοιμες συναυλίες
***
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου