Διονύσης Π. Σιμόπουλος: «Από τα Ψηλαλώνια στο Φεγγάρι»

Βλέπομεν γαρ άρτι δι’ εσόπτρου, εν αινίγματι,
[...] άρτι γινώσκω εκ μέρους,
τότε δε επιγνώσομαι καθώς και επεγνώσθην
(Απ. Παύλου, Κορινθ. Α. Ιγ.1)

Ξεκινώντας ένα σύντομο οδοιπορικό στα διαστημικά τοπία του διάσημου Έλληνα αστροφυσικού επιστήμονα, σκοπός μου είναι να ακολουθήσω τα ίχνη της πορείας του στο διάστημα και να απολαύσω την ομορφιά του ασύλληπτου κόσμου των άστρων μέσα από το δικό του όραμα και ό,τι δυνηθώ και προφτάσω να συλλάβει ο νους και να αισθανθεί η καρδιά μου από τα θαυμάσια οράματά του, για να προσθέσω στον σάκο των αποσκευών μου και να «κομίσω εις την τέχνην» μου.

Θα προσπαθήσω, μέσα από έναν νοερό διάλογο μαζί του, να υποκλέψω όσες από τις σκέψεις του θα με βοηθήσουν να κατανοήσω τον αγώνα και την αγωνία του να φτάσει στο ακρότατο σημείο των επιδιώξεών του, ξεπερνώντας ακόμα και τα όρια των δυνατοτήτων του για να ολοκληρώσει το μεγαλεπήβολο και μεγαλειώδες έργο του: Με τον τρόπο του, να συμβάλει δυναμικά στην εξερεύνηση του αστερόεντος κυανού διαστήματος που μας περιέχει, όντας κάτοικοι του πλανήτη Γη, όπου μας έλαχε ως κλήρος να ζούμε.

Ευρισκόμενος πια στο μεταίχμιο μεταξύ ενός παρελθόντος αγώνων και αγωνίας, ονείρων και οραμάτων, αέναων προσπαθειών για την ολοκλήρωση του θαυμάσιου έργου του και ενός αγνώστου και ανεξιχνίαστου, διό και σκοτεινού μέλλοντος, κάνει μία, επιβεβλημένη από ηθικούς κανόνες εντιμότητας, αναδρομή στη δική του βιωμένη πραγματικότητα, συναρμόζοντας τις στιγμές και τα δευτερόλεπτα της σιωπηλής του προσωπικής οικουμένης, ζωγραφώντας με λέξεις τα πεπραγμένα της ζωής του. Ευλόγως θεωρώ την «αυτοβιογραφία του» ως απολογία και έθεσα τον χαρακτηρισμό «σύνοψις βίου».

Δεν είναι διόλου τυχαίο που ο διάσημος αστροφυσικός προτάσσει στο πρόσφατο αυτοβιογραφικό βιβλίο του ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από τον «Δωδεκάλογο του Γύφτου» του Κωστή Παλαμά:

Όσα βουνά κι αν ανεβείτε,
απ’ τις κορφές τους θ’ αγναντεύετε άλλες κορφές
ψηλότερες, μιαν άλλη πλάση ξελογιάστρα
και στην κορφή σαν φτάστε την κατάψηλη,
πάλε θα καταλάβετε πως βρίσκεστε
σαν πρώτα κάτω απ’ όλα τ’ άστρα.

γιατί με τους έξι παλαμικούς στίχους δίνει απλά και κατανοητά το εύρος και το μάκρος του δικού του «οδοιπορικού» στο αχανές διάστημα του Σύμπαντος, δίνει το διάγραμμα της γοητευτικής περιπέτειας που ξετυλίχτηκε στους δρόμους του ουράνιου θόλου, ανάμεσα στα άπειρα άστρα.

Έχοντας στον νου μου τα δημοσιεύματά του σε σχετικά άρθρα και τις απαντήσεις του σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, τον βλέπω, αέρινη φιγούρα, να περιφέρεται μόνος κυρίαρχος του παιγνιδιού ανάμεσα στα άστρα, να συνομιλεί μαζί τους προσπαθώντας να αποσπάσει κάποιο από τα μυστικά που κρύβουν και να φτάσει στην υπαρκτή ή ανύπαρκτη άκρη του Σύμπαντος, λύνοντας έτσι την εξίσωση της δημιουργίας και της αρχής του κόσμου, αποκαλύπτοντας την ύπαρξη ή καταλήγοντας στη μη ύπαρξη του όντως Όντος, του δημιουργού.

Ακολουθώ τον Διονύση Σιμόπουλο στις απέραντες εκτάσεις του Σύμπαντος, μαζεύοντας με ευλάβεια κόκκους αστρόσκονης από τα έντυπα άρθρα του σε εφημερίδες και περιοδικά και τηλεοπτικές συνεντεύξεις του. Σε ερώτηση κάποιου δημοσιογράφου, θυμάμαι, αν υπάρχει ζωή σε άλλον πλανήτη εκτός από τη Γη, του απάντησε: «Είναι πολύ εγωιστικό να πιστεύουμε πως είμαστε οι μοναδικοί κάτοικοι στο μεγάλο Σύμπαν», για να προσθέσει και να επισημάνει σε άλλου δημοσιογράφου συναφή ερώτηση: «Είμαστε μικροσκοπικά όντα μέσα σε ένα διαρκώς φλεγόμενο, μετακινούμενο Σύμπαν, αδιευκρίνιστης ηλικίας...»

Διαβάζοντας επιστημονικά άρθρα του σε περιοδικά και εφημερίδες, γραμμένα σε τόσο όμορφα, τόσο απλά ελληνικά, χωρίς καμία απολύτως δυσκολία κατανόησης, αναρωτιόμουν: «Απλουστεύεται η μεγάλη γνώση;» Και μια φωνή που ερχόταν μέσα από τις σελίδες των βιβλίων του διάσημου Έλληνα διαστημικού επιστήμονα και συγγραφέα ήταν κατηγορηματικά καταφατική: «Ναι, απλουστεύεται η μεγάλη γνώση, όταν την κατέχεις σε βάθος και γνωρίζεις το γλωσσικό όργανο έκφρασης του λαού και του τόπου σου».

«Ναι, απλουστεύεται η μεγάλη γνώση, όταν την κατέχεις σε βάθος και γνωρίζεις το γλωσσικό όργανο έκφρασης του λαού και του τόπου σου».

Άλλωστε, η αρχαία ελληνική μυθολογία είναι η ποιητική μελέτη του Σύμπαντος, είναι η ζωή και η ερμηνεία του Σύμπαντος αποτυπωμένη και δοσμένη σαν παραμύθι. Κοντολογίς, και η επιστημονική αντιμετώπιση και ερμηνεία του Σύμπαντος από τον διακεκριμένο διαστημικό επιστήμονα αποτυπώνεται τόσο απλά, εκλαϊκευμένα, «σαν παραμύθι», ώστε και η αφήγηση να είναι εύληπτη και τα επιστημονικά δεδομένα να δίνονται απλά και κατανοητά.

Δεν είναι διόλου τυχαίο, επίσης, που ο Διονύσης Σιμόπουλος ένα από τα τελευταία βιβλία του, Η άνοιξη του Σύμπαντος, το αφιερώνει «στα εγγόνια του, να το διαβάσουν όταν θα μεγαλώσουν». Συνειδητά ή υποσυνείδητα, αυτό σε πρώτη ανάγνωση σημαίνει πως σε κάποια χρόνια από την ώρα που γράφτηκε το βιβλίο, θα μπορούν να το διαβάσουν οι γενιές που έρχονται και να κατανοήσουν το περιεχόμενό του. Μια δεύτερη όμως σκέψη με βάζει στον πειρασμό να υποθέσω ότι μελλοντικά, σε κάποια χρόνια από τώρα, θα είναι σε θέση το αναγνωστικό κοινό να κατανοήσει τα πορίσματα των σύγχρονών μας επιστημονικών ερευνών του διαστήματος, μολονότι τα κείμενα όλων των βιβλίων του είναι γραμμένα απλά και με τόσο ωραία ελληνικά, ώστε, πέρα από την επιστημονική τους πληροφόρηση και αξία, να προσφέρονται και ως θαυμάσια λογοτεχνικά κείμενα, ως θελκτικά αναγνώσματα. Θα τολμούσα να τα χαρακτηρίσω «γοητευτικά παραμύθια του Σύμπαντος», με έντονο το στοιχείο της μαγικής αντίληψης του κόσμου ή «της παιδικής ηλικίας του μάγου», χωρίς αυτό να μειώνει την επιστημονική τους εγκυρότητα και τη μεγαλοσύνη του συγγραφέα τους.

Άλλωστε, και οι τίτλοι των τριών πρόσφατων βιβλίων του: Είμαστε αστρόσκονη – Σύμπαν, μια ιστορία χωρίς τέλος (Μεταίχμιο 2017), Η άνοιξη του διαστήματος – Τα πρώτα βήματα και η εξέλιξή του (Μεταίχμιο 2018), όπως και το τελευταίο, Από τα Ψηλαλώνια στο φεγγάρι – Η περιπέτεια της κατάκτησης του διαστήματος (Μεταίχμιο 2019), αυτό ακριβώς αποδεικνύουν και πιστοποιούν καταφανώς: Ότι ο Διονύσης Σιμόπουλος έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο οικείωσης και «φιλότητος» με το Σύμπαν, ώστε να μπορεί να το θεωρεί με τα μάτια ενός παιδιού. Ήτοι, αφού έχει φτάσει τόσο μακριά η πορεία του ανάμεσα στα άστρα, έχει τόσα αποκομίσει από την ατελεύτητη «αναστροφή και συνομιλία» με τον μαγικό κόσμο των άστρων, ξαναγυρίζει στην αρχή του: «Στην παιδική ηλικία του Μάγου» και ατενίζει το μεγάλο, το απέραντο Σύμπαν σαν έναν χώρο ολοδικό του, αθώο, μαγικό, γεμάτο από μυστικά και μυστήρια που του έχουν αποκαλυφτεί. Μόνο με τα μάτια ενός αθώου παιδιού μπορείς να δεις το Σύμπαν στις πραγματικές –τις μαγικές, τις ασύλληπτες, μάλλον τις... ανύπαρκτες– διαστάσεις του.

Διάβαζα πάντα τα δημοσιεύματά του στον Τύπο τα σχετικά με τη ζωή του Σύμπαντος. Τον γνώρισα μέσα από τις αστροφυσικές επιστημονικές ξεναγήσεις του στο απέραντο, μυστηριώδες και αινιγματικό Σύμπαν. Η ζωή του όλη είναι ταυτισμένη με την αναστροφή και τη μελέτη του Σύμπαντος, έτσι ώστε και ο ίδιος να αποτελεί πλέον μέρος της ζωής του Σύμπαντος, αφού ο ίδιος είναι παρών σε κάθε καινούργια «αστρική γέννα». Ωστόσο, η κατακτηθείσα γνώση δεν τα έχει λύσει όλα και ίσως δεν πρόκειται ποτέ να απαντηθούν όλα, τουλάχιστον με τα μέσα που διαθέτει η σύγχρονη Επιστήμη του Διαστήματος. Ίσως τα εγγόνια του και οι συνάδελφοί του στο μέλλον. Στον πρόλογό του στο βιβλίο με τίτλο Είμαστε αστρόσκονη και υπότιτλο Σύμπαν, μια ιστορία χωρίς τέλος, γράφει:

«Από την αυγή ακόμη της ιστορίας, πριν από 6.000 χρόνια, ο νυχτερινός ουρανός ήταν για τον άνθρωπο το πραγματικό απώτερο όριο των κοσμικών αναζητήσεων […], τι υπάρχει άραγε εκεί έξω», όμως, «μια πλήρης απάντηση είναι τόσο πολύπλοκη, όσο και αυτό τούτο το Σύμπαν». Αποκαλεί τον Γαλαξία, τα γειτονικά μας άστρα, «μεγάλη αστρική μας πολιτεία», με «δεκάδες δισεκατομμύρια ακόμα άστρα» που νομίζουμε «ότι σχηματίζουν μια ασημένια αμυδρά φωτισμένη γαλακτόχρωμη λωρίδα που διασχίζει τον ουράνιο θόλο».

Πιο πολύ με το ένστικτο και το συναίσθημα, παρά με τις γνώσεις και τις εμπειρίες που διαθέτω, μπορώ να επικοινωνήσω με τον «υπερούσιο» λόγο και το πνεύμα του συγγραφέα των βιβλίων τούτων. Με γνώμονα την «αστρόσκονη» που είμαστε οι άνθρωποι, ατενίζοντας την «άνοιξη του Σύμπαντος» και «Τα πρώτα βήματα και την εξέλιξή του», παρακολουθώ «τα γεννητούρια», τις τρομερές εκρήξεις που συμβαίνουν στο Σύμπαν, τα καινούργια άστρα που γεννιούνται κι εκείνα που γίνονται θρύψαλα, τις μορφές και τα σχήματα των αστρικών συνδυασμών, τις κοσμογονικές μεταβολές που συμβαίνουν στην αείρροη ανακύκληση της ζωής στο Σύμπαν διά της φιλότητος και του νείκους, με τις κοσμοχαλασιές και τις κοσμογονίες.

Σκέφτομαι: πόσο αθώο παιδί μπροστά στο μεγαλοδύναμο Σύμπαν αισθάνεται ο άνθρωπος που κατάκτησε τη γνώση, ο επιστήμονας, φτάνοντας στο ακρότατο σημείο της κατάκτησης του Σύμπαντος, στο χείλος της αβύσσου που είναι η αρχή της άγνοιάς του όσον αφορά το περιεχόμενο της αβύσσου, που καλύπτει απέραντο πυκνό, αδιαπέραστο σκότος μυστηρίου. Το μόνο που γνωρίζει είναι ότι το τέλος της πορείας είναι η αρχή μιας νέας προσπάθειας εξιχνίασης του αγνώστου: Η αέναη αναζήτηση της αρχής του κόσμου, καταπώς το ορίζει ο μεγάλος Έλληνας ποιητής, Μεσολογγίτης Κωστής Παλαμάς:

Όσα βουνά κι αν ανεβείτε,
[...] πάλε θα καταλάβετε πως βρίσκεστε
σαν πρώτα κάτω απ’ όλα τ’ άστρα.

Από τα Ψηλαλώνια στο Φεγγάρι
Η περιπέτεια της κατάκτησης του διαστήματος
Διονύσης Π. Σιμόπουλος
Μεταίχμιο
376 σελ.
ISBN 978-618-03-2086-2
Τιμή €17,70